Dünya’nın Sürdürülebilirliğinde Biyoçeşitlilik ve Doğanın Evrim Mirası
Biyoçeşitlilik dediğimiz kavram, aslında temelinde yaşamın çeşitliliğini ifade eder. Hayatın her yerinde, Dünya’nın her bir noktasında karşımıza çıkar. Bazen yok oluşu, bazen ise yeni bir hikâyenin başlangıcını temsil eder. Zamanla değişen canlılar, iklim koşulları ve daha birçok etken günümüz 3.8 milyar yıllık biyoçeşitlilik mirasının mimarıdır. Her ögesi neden-sonuç ilkelerine dayanan, incelendiğinde bambaşka kapılar aralayan bir konu biyoçeşitlilik. Daha iyi aktarabilmek ve anlamlandırabilmek için konuyu detaylandıralım.
Biyoçeşitliliğin Dünya’da Dağılımı
Türler arası çeşitlilik; evrimsel süreçler ile ortaya çıkan, değişimler gösteren bir durumdur. Bu değişimler, yok oluşlar ve var oluşlardır. Zincirin her halkası gibi canlıların da birbirlerine olan etkileri, insanın evrimi ile sürecin başkalaşması gibi kavramlar; biyoçeşitlilik adı altında incelenir. Geniş bir kapsamı ele alarak, özünde canlıların farklılıkları ile karşılıklı etkileşimlerini içerir.
Dünya üzerindeki dağılımına baktığımızda, yüksek enlemlerden alçak enlemlere doğru arttığı gözlemlenir. Biyoçeşitliliğin yüksek olduğu bölgelerde etkili faktörler, endemik türlerin sayısı ve yüksek tür çeşitliliğidir. Endemik türler, belirli bölgeye özgü karakteristik özellikler barındıran canlılardır. Yaşam sürdürdükleri kısıtlı bölgeler dışında bulunmazlar. Özellikle düşük enlemlerde ve tropik bölgelerde görülürler.
Ekosistem Kavramı ve Canlılarda Tür Çeşitliliği
Konuyu detaylandırmak ve sayısal veriler üzerinden incelemek için öncelikle ekosistem kavramı ele alınmalı. Ekosistem, bir bölgedeki canlılar ile cansız ortamın etkileşimini ifade eder. Canlıların yanı sıra; toprak yapısı, bölgenin iklim özellikleri, coğrafi şekiller gibi abiyotik kavramları da bünyesinde barındırır.
Bilim insanları tarafından tanımlanabilecek tür sayısı 12 milyonu bulabilirken, şuan için literatürde yalnızca 2.16 milyon tür mevcuttur. Bu sayının dağılımında en büyük pay, hayati önem taşıyan ve zincirin sürdürülebilirliğini sağlayan böceklere aittir.
Tür sayısının 1 milyon kadarını tek başına böcekler oluşturur. Ekosistem için kritik önem taşıyan, bitkilerde tozlaşma ile sürdürülebilirliği sağlayan böcek popülasyonu tehlikeli sınırlara ulaşmıştır. Her yıl yaklaşık olarak, %30-40 oranında kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Böceklerin olmadığı bir dünyada, yaşam da olmayacaktır. Bu sebeple sayıdaki azalış, ele alınması gereken önemli bir sorun olarak karşımıza çıkar.
Biyoçeşitliliğin Önemi
3.8 milyar yıllık meşakâtli ve uzun bir sürecin sonunda bugün elde ettiğimiz biyoçeşitlilik; doğanın evrimi, insanın doğaya etkisi gibi konular için de açıklayıcı niteliktedir. Gelişen evrim süreci; koşullara bağlı olarak bazen yok oluşlara sahne olurken, bazen de 0’dan bir doğuşu içerir. Evrimsel süreçlerin ortaya çıkardığı benzersiz canlılar, kaybedildiği takdirde geri kazanılamayan değerli varlıklardır.
Bu canlıların yitirilmesi yalnızca geçmişten bugüne gelen mirasın kaybolması değil, bununla birlikte maddi ve manevi eksiklerin doğması anlamına da gelir. Örneğin maddi boyutta; Avrupa’da biyoçeşitlilik kayıpları, her yıl tüm Avrupa Birliği ülkelerine 450 milyon euroya mâl olmaktadır. Sadece belirli başlıklarda kalmayıp ekosistem, sağlık, sürdürülebilirlik açısından faydaları da yitirilmektedir. Biyoçeşitlilik kayıplarının sebep olacağı durumları anlayabilmek için, öncelikleri faydalarını incelemek gerekir. Bu faydaların yoksunluğu birçok yeni sorunu doğuracaktır.
Biyoçeşitliliğin Faydaları
- Mercan resifleri, kıyı ortamlarında oluşabilecek tsunamileri engeller.
- Mantar türleri kanser tedavisinde kullanılır.
- Böceklerin rol aldığı tozlaşma ile bitkilerin sürdürülebilirliği sağlanır.
- Bölgelere göre evrimleşen tarım ürünleri, çeşitlilik sayesinde insanlara gıda sağlar.
- Ormanlar büyük miktarda karbonu depolayarak, iklim değişikliği sürecini yavaşlatır.
- Çeşitli bitkiler toprağa farklı besinleri sağlayarak, toprak sağlığını iyileştirir.
- Fotosentez yapan algler, küresel oksijenin %50’sine kaynak oluşturur.
Bizi Instagram’da takip edin!
Yorum gönder